 |
 |
|
 |
||
 |
 |
Zasadniczym prawem fizycznym, na jakim opiera si? pomiar czasu, jest prawo powszechnego ci??enia. Na prawie ci??enia w jego przejawach we wszech?wiecie opieraj? si? wspomniane ju? najstarsze zegary ?wiata, to znaczy zegary s?oneczne. Zegar s?oneczny jest ze wszystkich zegarów najbardziej zwi?zany z wszech?wiatem, gdy? przez cie? rzucany wskazówk? – gnomonem wi??e si? on bezpo?rednio z tym olbrzymim zegarem, jakim jest nasz uk?ad s?oneczny i ruch Ziemi wokó? S?o?ca. Ruch ten odcina jednostki czasu zwane przez nas godzinami. Zalet? zegara s?onecznego jest to, i? mo?na na jednej jego tarczy przedstawi? w krzy?uj?cych si? podzia?kach ró?ne sposoby liczenia godzin, jakie tu poprzednio wspominano.
Jeden z najlepszych tego rodzaju zegarów i to jeden z najlepszych w Europie posiada? ratusz w Gda?sku. Niestety, w r. 1955 zniszczono go nieumiej?tn? restauracj?, zacieraj?c jego cechy naukowe. Pierwotny jego wygl?d dawa? nam mo?no?? odczytania z jednego wskazania cienia wskazówki godziny równej, to znaczy jednej z 24 godzin równych, na jakie dzieli si? doba wed?ug naszego podzia?u; dalej godziny nierównej, to znaczy jednej z dwunastu godzin, na jakie podzielony jest dzie? od wschodu do zachodu s?o?ca, bez wzgl?du na d?ugo?? dnia; wreszcie ilo?ci godzin równych, jakie up?yn??y od ostatniego zachodu s?o?ca, oraz godzin, jakie up?yn??y od ostatniego wschodu. Bardzo ciekawym dla nas oznaczeniem by?a nazwa "godziny polskie", na oznaczenie godzin liczonych od zachodu s?o?ca. Godziny te nazwano w Gda?sku polskimi, na po?udniu Polski – ?l?skimi, na ?l?sku – czeskimi, w Czechach – w?oskimi, we W?oszech za? – ?ydowskimi.
J.J. ››› Ochrona zabytków, Nr 2 (45), Warszawa 1959, Rok 12
Ratusz w Sandomierzu odzyska? zegar s?oneczny
4 wrze¶nia 2013, godz. 23:54
Zegar s?oneczny na jednym z najpi?kniejszych i najcenniejszych zabytkowych ratuszów w Polsce – na ratuszu w Sandomierzu – powsta? na prze?omie XVI- XVII w. Jak na to wskazywa?y resztki czarnego podk?adu i g??bokiego w nim grawerunku, widoczne jeszcze spod odbitego a pó?niej na?o?onego tynku, ci?ty by? w typowej renesansowej technice sgraffito. Wykre?lony by? ?ci?le wed?ug danych naukowych. Kompozycja zegara przechowa?a si? w pó?niejszych malowaniach tynku. Kiedy ca?y ratusz na nowo wytynkowano, to na nowym tynku wymalowano zegar wed?ug dawnych ?ladów, powtarzaj?c stary wzór kompozycyjny. Malowanie to powtarzano jeszcze wielokrotnie. Zegar ten wida? jeszcze wyra?nie na dawnych fotografiach ratusza z lat 60-tych XIX w., przy czym jednak ju? oznaczenie godzin by?o fa?szywe.
Tadeusz Przypkowski ››› Post?py astronomii, Tom VI, lipiec-wrzesie? 1958, Kraków
Tablica do?wiadczalna Miko?aja Kopernika w Olsztynie w ?wietle najnowszych odkry? 1956-1957 roku
26 sierpnia 2013, godz. 22:39
Przypominam na wst?pie, i? pierwsz? naukow? notatk? o tej tablicy, zwanej popularnie zegarem s?onecznym Miko?aja Kopernika, poda? nam jeszcze Jan ?niadecki [4] w r. 1802, powtarzaj?c odwieczn? tradycj?, któr? nadal powtarzaj? w XIX w. popularne wydawnictwa lokalne, podczas gdy kopernika?skie publikacje naukowe ca?kiem j? przemilczaj?. Powraca dopiero w r. 1942 do tego zabytku Ernst Zinner [7] nie rozeznaj?c zreszt? zupe?nie jego charakteru i podkre?laj?c "brak wskazówki". Uwagi te powtarza w r. 1943 w swym obszernym kopernika?skim dziele [6] przypuszczaj?c nawet, i? zegar w kru?ganku zamkowym, nad wej?ciem do komnaty, w której Kopernik mieszka?, znajdowa? si? za jego czasów na ?cianie zewn?trznej, a kru?ganek pó?niej dobudowano, czemu wyra?nie przeczy jego gotycki charakter i historia zamku. Czerwone, lekko nachylone linie uwa?a on za linie od 3 do 18, liczone od wschodu s?o?ca, wida? wi?c, i? zabytku tego nie bada? zupe?nie z punktu widzenia naukowej i praktycznej gnomoniki.
Ryszard Markiewicz ››› Dooko?a ?wiata, Nr 41 (93), Rok II, 9 pa?dziernika 1955
Bij? s?oneczne godziny
23 sierpnia 2013, godz. 09:49
Motto:[QUOTE SOURCE="W?adys?aw Broniewski"]Bij? s?oneczne godziny w J?drzejowie i mnie, i tobie, i innym bij? zegarowie
Tadeusz Przypkowski ››› X Kongres Historii Nauki, Pary? 1962
Gnomonika Jana Heweliusza
21 sierpnia 2013, godz. 18:33
Jan Heweliusz (1611-1687), wielki astronom z Gda?ska, podobnie jak Kopernik nie pozostawi? po sobie ?adnej publikacji dotycz?cej zagadnie? gnomoniki teoretycznej. Niemniej jednak w ?yciowej spu?ci?nie po tych dwóch astronomach znajdujemy wiele dowodów na to, ?e obaj byli doskonale zaznajomieni z zasadami nauki o zegarach s?onecznych i co wi?cej wykorzystywali j? w praktyce konstruuj?c instrumenty naukowe niejednokrotnie przydatne w prowadzonych przez nich badaniach astronomicznych. Ponadto tak Heweliusz jak i Kopernik wprowadzali innowacyjne rozwi?zania w wytwarzanych przez siebie instrumentach gnomonicznych.
Darek Oczki ››› S?onecznikowa turystyka
Wycieczka na Costa Brava z finiszem w Barcelonie
12 sierpnia 2013, godz. 15:17
Przed rokiem pisali?my o kilkudniowej wizycie w Barcelonie i zdobytych wtedy kilkunastu zegarach s?onecznych. Stolica Katalonii spodoba?a nam si? tak bardzo, ?e postanowili?my przyjrze? si? jej okolicom nieco bli?ej. W przygotowaniu wyjazdu z pomoc? przysz?o nam katalo?skie stowarzyszenie mi?o?ników zegarów s?onecznych (Societat Catalana de Gnomonica, czyt. "henomonika"), na którego stronie internetowej zamieszczono wyszukiwark? zegarów ze wskazanej okolicy. Stowarzyszenie to dzia?a niezwykle pr??nie, o czym ?wiadcz? kolejne konferencje, zloty i zegarowe imprezy, jak cho?by ods?oni?cie dwóch nowych zegarów w wiosce St. Feliu de Codines przy okazji festiwalu zegarów. Ca?a Katalonia mo?e pochwali? si? ponad dwoma tysi?cami s?oneczników (w sierpniu 2013 jest ich 2282) – ich mapa zapiera dech w piersiach – zatem w naturalny sposób zdecydowali?my si? eksploracj? tej w?a?nie wspólnoty autonomicznej (tak w Hiszpanii okre?lane s? tamtejsze województwa).
Darek Oczki ››› Festiwal Nauki i Sztuki – 19-23 kwietnia 2013
Toru?skie imprezy dla mi?o?ników zegarów s?onecznych
21 maja 2013, godz. 11:13
Po raz pierwszy Gnomonika bra?a udzia? w organizacji tego rodzaju przedsi?wzi?cia. Do Festiwalu zg?osili?my a? trzy s?onecznikowe imprezy: wyk?ad o historii gnomoniki, warsztaty czytania czasu na zegarze s?onecznym oraz wystaw? fotograficzn? prezentuj?c? spektrum rodzajów s?oneczników oraz ich pi?kno. Wszystko zatem pod has?em wspó?pracy nauki ze sztuk?.
Krzysztof Przegi?tka ››› S?onecznikowe imprezy
Gnomonika na Toru?skim Festiwalu Nauki i Sztuki
9 kwietnia 2013, godz. 10:07
Tadeusz Przypkowski ››› Przegl?d Geofizyczny, 1/1958
Deklinacja magnetyczna Warszawy z roku 1737 i problem wiarygodno?ci przekazów deklinacji magnetycznej z zabytkowych zegarów s?onecznych
17 marca 2013, godz. 01:00
1. ?lady samodzielnych bada? i obserwacji naukowych w dziedzinie astronomii i geofizyki na terenie Warszawy spotykamy dopiero w pierwszej po?owie XVII wieku. Maj? one jeszcze charakter sporadyczny i swój rozwój zawdzi?czaj? w pierwszym rz?dzie pot?dze dworu W?adys?awa IV, ?ci?gaj?cego do stolicy Polski ludzi tak?e o zainteresowaniach naukowych z dyscyplin nauk geofizycznych.
Tadeusz Przypkowski ››› Urania 8, sierpie? 1954
Zabytkowe zegary s?oneczne w Polsce, wykonane technik? sgraffito
8 marca 2013, godz. 22:09
Sgraffito to najszlachetniejsza z artystycznych technik dekoracji ?cian budowli – naturalnie poza freskiem, który tylko w wyj?tkowych klimatycznych warunkach mo?e by? u?yty dla dekoracji zewn?trznych murów [1]. Szlachetna ta technika wymaga podobnie pewnej artystycznie r?ki jak fresk na mokrym równie? tynku malowany. Dlatego te? szczytowy jej rozkwit przypada na artystycznie tak bujn? epok? Odrodzenia, po czym wypieraj? j? mniej szlachetne lecz ?atwiejsze w wykonaniu sposoby zdobienia ?cian.
