Warszawa, Wilanów

Pa?ac w Wilanowie (elewacja - zegar czasu prawdziwego)

woj. mazowieckie, gmina Warszawa, powiat Warszawa
Szkic zegara z ksi??ki Willanów. Album widoków i pami?tek. Warszawa 1877 r.Zegar ten to prawdziwe arcydzie?o doceniane nie tylko w naszym kraju i uchodz?ce ze jeden z pi?kniejszych s?oneczników w Europie. Podziwia? go mo?na na ogrodowej fasadzie po?udniowo-wschodniego alkierza (naro?nika) pa?acu. Na zamówienie Jana III Sobieskiego wykre?li? go jezuita Adam Adamandy Kocha?ski (doradca naukowy i bibliotekarz króla), za? Augustyn Locci (nadworny architekt) zaprojektowa? kompozycj? plastyczn?, w któr? wplecione s? rozliczne symbole o ukrytym znaczeniu. Ponadto Jan Heweliusz s?u?y? Kocha?skiemu rad? i inspiracj? przy budowie zegara, trudno jednak powiedzie? dlaczego zwykle wlicza si? go do grona twórców – Heweliusz nigdy w Warszawie nie by?, a z Kocha?skim kontaktowa? si? korespondencyjnie. Ale kto wie, mo?e rzeczywi?cie w listach zawar? instrukcje, które by?y kluczowe przy budowie zegara. Przypuszcza si? tak?e, ?e do powstania zegara przyczyni? si? równie? inny jezuita – Stanis?aw Solski, autor powsta?ego w tamtym czasie dzie?a „Geometra polski”, w którym zawar? rozdzia? o budowie zegarów s?onecznych.
Widok pó?nocnej elewacji pa?acu z ksi??ki Willanów. Album widoków i pami?tek. Warszawa 1877 r.Zegar ostatecznie powsta? w 1684 roku, a jego przepi?kna szata graficzna oraz ozdobienie go ukryt?, mistyczn? symbolik?, to klasyczna barokowa forma upi?kszania otoczenia królewskiego dworu. Astronomia by?a niezwykle wa?na dla króla, st?d te? wsz?dzie w pa?acu dostrzec mo?na odwo?ania do tej niezwyk?ej nauki. Pe?no tu te? znaków zodiaku, gwiazd i mitycznych postaci. Zegar sk?ada si? z trzech tarcz, na których pokazywane s? trzy rodzaje godzin: babilo?skie, lokalne i w?oskie. Na tarczach bocznych wskazywany jest czas od zachodu s?o?ca dnia poprzedniego i od wschodu dnia bie??cego. Gnomon na centralnej tarczy trzymany jest przez skrzydlatego Chronosa, boga czasu, za? na zegarach bocznych przez putta, czyli postaci skrzydlatych amorów. Na szarfie obok Chronosa widniej? litery PU i BI. Trudno dzi? powiedzie?, co mia?y oznacza?.
Pocztówka z 1920 roku z widocznym zegarem s?onecznymNa tarczach zegarach widniej? z?ote dzwonki, wyznaczaj?ce cykl pracy i odpoczynku w pa?acu, a tak?e znaki zodiaku, dni tygodnia symbolizowane przez rozmaite przedmioty zwi?zane z zainteresowaniami króla i cia?a niebieskie. Oczywi?cie jest w?ród nich s?ynny herb Sobieskiego – tarcza, która dzi?ki Heweliuszowi zawita?a tak?e na mapie nieba jako konstelacja Tarcza Sobieskiego (dzi? zwana po prostu Tarcz?). Kompozycj? domyka p?askorze?ba na pó?nocnej elewacji pa?acu, która przedstawia Uranosa w otoczeniu Gai (Ziemi) oraz alegorii Dnia i Nocy. Nie da si? nie zauwa?y? dalece id?cego podobie?stwa obu dzie? – wed?ug historyków sztuki jest mi?dzy nimi pewna wi??; jaki? sekret, którego do dzi? nie uda?o si? nikomu rozwi?za?. Uwa?a si? jednak, ?e owa p?askorze?ba przedstawia ?mier?.
W zwi?zku z aktualnie prowadzonym remontem ca?ego pa?acu, a tak?e cz??ci ogrodu, zegar otrzyma? niedawno zupe?nie nowy wygl?d. Wiele elementów elewacji otrzyma?o kolorystyk? w tonacji pomara?czowo-wi?niowej i st?d dzisiaj zegar mo?e wygl?da? nieco inaczej ni? zapami?tali?my to wcze?niej. Niestety ucierpia?a na tych zabiegach jego czytelno??. W cz??ci parku granicz?cej z elewacj? zegara nadal trwaj? prace, tote? do zegara nie mo?na doj??, a otoczenie przypomina plac budowy. „Nie mo?na” nie oznacza jednak na szcz??cie „nie da si?”, tote? mo?emy pochwali? si? sesj? nowego designu zegara wilanowskiego.
(Darek Oczki)
liczba wizyt: 11993 | ocena: 5,00 (głosów: 1) | komentarze: 1
Galeria
Pocztówki i archiwalne fotografie
Książki wspominające o tym zegarze


Zegary w zbiorach wilanowskich (18)
autor: Anna Kwiatkowska
wydawca: Muzeum Pa?ac w Wilanowie
rok: 2000 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 263 (o słonecznikach: 7-14, 67-7)
język: polski / angielski



Dawne zegary (19)
autor: Zuzanna Prószy?ska
wydawca: Krajowa Agencja Wydawnicza
rok: 1977 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 47 (o słonecznikach: 5-10)
język: polski


Kolekcja zegarów (20)
Galeria rzemios?a artystycznego
seria: 200 lat Muzeum Wilanowskiego
autor: Anna Kwiatkowska
wydawca: Muzeum Pa?ac w Wilanowie
rok: 2008 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 127 (o słonecznikach: 8-13, 3-45)
język: polski



Czas i urz?dzenia do jego pomiaru (71)
Zegary dawne i wspó?czesne
autor: Zdzis?aw Mrugalski
wydawca: Klub Mi?o?ników Zegarów i Zegarków
rok: 2008 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 240 (o słonecznikach: 17-18, 45-46, 71-75)
język: polski


Dzieje zegara (113)
O wszelkich czasomierzach ich pochodzeniu, ró?nicach i u?yciu
autor: Ludwik Zajdler
wydawca: Wiedza Powszechna
rok: 1956 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 312 (o słonecznikach: 7-50, 58-98)
język: polski



S?o?ce na tarczy (114)
Czyli tajemnice pa?acowej fasady
seria: Program Silva Rerum
autor: Barbara Milewska-Wa?bi?ska
wydawca: Muzeum Pa?ac w Wilanowie
rok: 2008 wyd.: 1 (Warszawa)
stron: 110 (o słonecznikach: 97-105)
język: polski
Komentarze z Forum
31.08.2016 04:09
przemek
Odno?nie tego ,sk?din?d pi?knego, zegara polecam Waszej uwadze artyku? Przypkowskiego, którego na Gnomonice (w kat. Literatura) chyba jeszcze nie widzia?em, wi?c mo?e sam w sobie te? b?dzie „nowink?”, bo autor sporo uwagi po?wi?ci? ró?nym „s?onecznikom”:
Przypkowski Tadeusz, 1953. Problemy konserwacji przyrz?dów naukowych u?ywanych przez Miko?aja Kopernika oraz innych zabytków astronomicznych w Polsce, Ochrona Zabytków, 1953, nr 1, strony: 30-39. (Do ?ci?gni?cia ze strony: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/b ... qt=IN_PAGE)
Artyku? ilustrowany jest m.in. archiwalnym zdj?ciem zegara w Wilanowie. CO CIEKAWE SAM PRZYPKOWSKI KRYTYKUJE CHYBA JESZCZE PRZEDWOJENN? RENOWACJ? TEGO ZEGARA Z ROKU 193(?) PISZ?C M.IN. O: „DYLETANCKIM ODMALOWANIU”. Ciekawe, czy chodzi?o o ten sam b??d, który by? mo?e zosta? powielony przy wspó?czesnym remoncie i obecnie jest widoczny w konstrukcji obu bocznych zegarów: „zamieniono podpisy linii godzinowych (w ca?o?ci: cyfry wraz z uk?adem przestrzennym) mi?dzy zegarem w?oskim (po stronie wschodniej) a babilo?skim (po stronie zachodniej).” – ostatni cytat za: K.Przegi?tka, P. Abramowicz, M. Szymocha, „?wi?toja?ski zegar s?oneczny w Toruniu – mi?dzy histori? a legend?”, [w:] Ko?ció? ?wi?toja?ski w Toruniu – nowe rozpoznanie, red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Toru?ski Oddzia? Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Toru? 2015, ISBN ksi??ki: 978-83-88341-82-3, strony: 265 – 285, przypis 22 na str. 273. Niestety, ja nie mog? dostrzec na fotografii w artykule Przypkowskiego podzia?ek (ani linii godzinowych, ani cyfr) na bocznych zegarach, ?eby porówna? je z obecnym stanem.
Chcesz skomentować ten zegar bądź dołączyć do trwającej dyskusji?
Wejdź na Forum i podziel się z nami swoimi przemyśleniami i wrażeniami.
Na ten temat w internecie
O pa?acu z Wikipedii
"Na he?mach wie? znajduj? si? atleci trzymaj?cy glob – ma to podwójne przes?anie: ?e król znosi wielki trud w?adzy oraz ?e król obroni? Europ? przez muzu?ma?skim najazdem. Na po?udniowej fasadzie pa?acu znajduje si? p?askorze?ba zegara s?onecznego, na którym przy godzinach 8, 12 i 16 znajduj? si? dzwonki. Nad g?ównym wej?ciem do pa?acu znajduje si? s?o?ce – g?ówny symbol króla Jana III Sobieskiego, zaraz obok dwie nimfy graj?ce na tr?bach podtrzymuj? wieniec."
Oficjalna strona Muzeum Pa?ac w Wilanowie
"Alkierz po?udniowo-wschodni z zegarem s?onecznym, lato 2007 roku, fotografia ze zbiorów Muzeum Pa?acu w Wilanowie."
Sztuka gwia?dziarska w kraju Sarmatów
"Zegar s?oneczny z fasady ogrodowej pa?acu w Wilanowie. Uchodzi za dzie?o Jana Heweliusza (1611-1687), s?ynnego astronoma gda?skiego oraz Adama Adamandego Kocha?skiego (1637-1700), doradcy naukowego i bibliotekarza króla Jana III Sobieskiego, matematyka, fizyka i astronoma. Zegar pe?ni? funkcje dekoracyjn? oraz – zgodnie z duchem baroku – symboliczn?, ale te? czysto u?ytkow?: odmierza? czas pracy i odpowczynku w gospodarstwie króla."
O zegarach s?onecznych (i nie tylko)
"Adam Kocha?ski piastowa? stanowisko kapelana i nadwornego matematyka króla Jana III Sobieskiego oraz zegarmistrza, bibliotekarza, a tak?e wychowawcy królewicza Jakuba. Kocha?ski przyja?ni? si? te? i ?ci?le wspó?pracowa? z gda?skim uczonym Janem Heweliuszem, o którym tak?e b?dzie mowa. Efektem tej wspó?pracy jest m.in. zachowany do dzi? wielki zegar s?oneczny na frontonie pa?acu w Wilanowie. Uchodzi on za jeden z najwspanialszych zegarów s?onecznych w Europie. Oprócz g?ównej tarczy ze wskazówk?, któr? trzyma posta? Chronosa, na bocznych polach umieszczone s? podzia?ki z godzinami babilo?skimi i w?oskimi. Ponadto na zegarze tym umieszczone s? ró?ne symbole przedstawiaj?ce tematyk? zainteresowa? jego twórców m.in.: ksi??yc, planety, lustro i magnes."
Astronomia w Wilanowie
"Ka?dy, kto odwiedza rezydencj? królewsk? w Wilanowie, musi zauwa?y?, jak wa?na dla króla Jana III i budowniczych jego pa?acu by?a astronomia. W dekoracji pa?acowych elewacji i wn?trz znajdujemy wiele symboli zwi?zanych z gwiazdami, znakami zodiaku i mitologicznymi postaciami – personifikacjami up?ywu czasu w porz?dku ziemskim i niebia?skim. Zainteresowania króla Jana III nie by?y wyj?tkowe; wiek siedemnasty, a zw?aszcza jego druga po?owa, to okres fascynacji astronomi?, astrologi?, matematyk? i mechanik?, wiek olbrzymich post?pów w chronometrii, czyli nauce o pomiarach czasu. W?a?nie wtedy na fasadzie pa?acu pojawi? si? ciekawy element dekoracyjny wykonany na zamówienie króla Jana III – zegar s?oneczny.
Ten zegar s?oneczny jest „zawieszony” mi?dzy dwoma oknami po?udniowo-wschodniego alkierza, czyli naro?nika pa?acu. Jest to bardzo dok?adnie wykonany wertykalny zegar po?udniowy, posiadaj?cy dwie dodatkowe, niezale?ne od g?ównej, podzia?ki czasu (tak zwany zegar babilo?ski i w?oski). To arcydzie?o sztuki jest pe?ne typowych dla okresu baroku ukrytych znacze?, do których mo?emy dotrze? przez rozszyfrowanie postaci, podpisów i symboli umieszczonych na tej p?askorze?bie.
Niezwyk?y zegar powsta? ok. 1684 r w wyniku wspó?pracy gda?skiego astronoma Jana Heweliusza (1611-1687) z jezuit? Adamem Adamandym Kocha?skim (1637-1700) wybitnym matematykiem, fizykiem i astronomem, a zarazem doradc? naukowym i bibliotekarzem króla Jana III.
Heweliusz nigdy nie by? w Warszawie, ale korespondowa? z Kocha?skim, s?u?y? mu rad? i inspiracj?. W opracowaniu wygl?du zegara uczestniczy? te? Augustyn Locci, królewski architekt; wiemy o tym z jego listu do Adama Adamandego Kocha?skiego. Z tre?ci listu wynika, ?e król wyznaczy? nast?puj?cy podzia? ról przy pracach nad zegarem: architekt mia? zaj?? si? kompozycj? plastyczn?, a uczony jezuita jego wykresem. Prawdopodobnie swój wk?ad mia? tak?e Stanis?aw Solski (1622-1701), jezuita i kapelan królewski. W jego dziele Geometra polski znajdujemy informacj? o budowie zegarów s?onecznych podobnych do wilanowskiego.
Wilanowski zegar pe?ni funkcj? dekoracyjn?, ale tak?e symboliczn?. Mierzy up?ywaj?cy czas, a tym samym wyznacza przemiany zachodz?ce w przyrodzie, podkre?la ich cykliczno??, a jednocze?nie harmoni? wszech?wiata. To wszystko, a wi?c ?ad, harmonia, pokój, dobrobyt i powszechne szcz??cie mia?o si? ??czy? z panowaniem Jana III Sobieskiego.
Na elewacji pó?nocnej pa?acu, od strony ogrodu, znajduje si? dekoracja bardzo podobna do zegara s?onecznego z figur? Saturna. Jest ona wykonana w analogicznej technice, polichromowana i z?ocona. Podobnie jak na p?askorze?bionym zegarze, z medalionu wy?ania si? tutaj posta? starszej osoby, pod ni? rozpi?ta jest tkanina z trzema globami, a w dekoracji odnale?? mo?na motywy znaków zodiaku. Znaczenie tej kompozycji jest wci?? tematem dyskusji historyków i badaczy w?tków mitologiczno-astronomicznych w kulturze staropolskiej."
Ma?e Ojczyzny
"Zegar s?oneczny na ?cianie Pa?acu w Wilanowie. (J.W.) Jest to zegar trzytarczowy z rze?b? Chronosa i pochodzi z 1680 roku. Znajduje si? na p?d.-wsch. alkierzu pa?acu i jest dzie?em bibliotekarza króla. A.A. Kocha?skiego i astronoma gda?skiego J. Heweliusza. Poza znaczeniem dekoracyjnym i symbolicznym zegar pe?ni? w czasach Jana III rol? u?ytkow?, odmierzaj?c czas w prywatnym gospodarstwie króla. Jest to z pewno?ci? jeden z najpi?kniejszych zegarów na ?wiecie i a? szkoda, ?e technicznie wykonany nieprawid?owo. Idealne wprost zdj?cie obna?a niedba?o?? prac renowacyjnych. W tym miejscu, w tym mie?cie, ten akurat zegar nie mo?e by? tak "popsuty". Heweliusz i Kocha?ski w grobach si? przewracaj?, gdy? zegar ten nie ma szans wskaza? poprawnie godziny. Czynimy starania, ?eby to zmieni?. (Ad.)"
Encyklopedia Interia.pl
"Pa?ac w stylu barokowych rezydencji franc. sk?ada si? z g?. korpusu na planie prostok?ta (najstarsza cz???, A. Locci, 1681-96), z czterema naro?nymi alkierzami; galerie, zako?czone niskimi wie?ami z barokowymi he?mami, ??cz? korpus z bocznymi skrzyd?ami (Locci i J. Spazzio, przebudowane pó?niej przez J.Z. Deybla, 1730-33 i F.M. Lanciego, 1847-48); do skrzyd?a p?d. przylega dawna ?azienka Izabeli Czartoryskiej (S.B. Zug, koniec XVIII w.); bogata dekoracja rze?biarska (m.in. A. Schlüter, J.B. Plersch) i sztukatorska (F. Fumo, P.J. Comparetti); wewn?trz malowid?a (M.A. Palloni, J. Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski); na p?d.-wsch. alkierzu zegar s?oneczny, dzie?o bibliotekarza król. A.A. Kocha?skiego i astronoma gda?skiego J. Heweliusza; przed pa?acem dwupoziomowy barokowy ogród w?., dalej w kierunku p?n. park w stylu ang. z jeziorem; oran?eria (ob. galeria rze?by barokowej); budynek pompowni (H. Marconi, 1852); altana chi?ska, most rzymski (1806), ogród ró?any (po?. XIX w.)."
O Wilanowie i zegarze
"Stiukowy zegar s?oneczny znajduje si? na elewacji alkierza ogrodowego korpusu g?ównego pa?acu. Zegar s?oneczny stanowi wspólne dzie?o XVII w. gda?skiego astronoma Jana Heweliusza i bibliotekarza królewskiego z Wilanowa, wybitnego fizyka, Ks. Adama Kocha?skiego. Na jego unikaln? kompozycj? sk?adaj? si? trzy tarcze. One to u?atwia?y porz?dek prac i regulowa?y ?ycie w prywatnym wiejskim gospodarstwie króla. Trzy tarcze odmierza?y czas w sposób u?atwiaj?cy organizacj? prac rolniczych na wsi w XVII w."
Prezentacja we Flashu
"Fotki + prezentacja we flashu"
O Wilanowie i zegarze
"Ciekawostk? ogrodu jest zegar s?oneczny. Jest to dzie?o wybitnego polskiego astronoma i wynalazcy teleskopu Jana Heweliusza, wielkiego przyjaciela króla Jana III. Jak du?a musia?a ich ??czy? przyja?? ?wiadczy fakt, ?e Jan Heweliusz wyniós? polskiego króla do gwiazd. Dos?ownie, gdy? jeden z odkrytych przez siebie gwiazdozbiorów Heweliusz nazwa? „Tarcz? Sobieskiego”. Na zegarze rzymski bóg czasu Chronos trzyma w r?ku du?? wskazówk?, która wskazuje czas s?oneczny. Na zegarze znajduje si? równie? siatka astronomiczna, z której mo?na odczyta?, w jakim znaku zodiaku znajduje si? w danym momencie S?o?ce. Poni?ej znajduj? si? symbole odpowiadaj?ce dniom tygodnia – pó?ksi??yc to poniedzia?ek, tarcza – wtorek, laska Merkurego – ?roda (dzie? Merkurego), chmury z piorunami – czwartek, damskie lusterko – pi?tek (dzie? bogini pi?kno?ci Wenus), posta? z kos? – sobota a s?o?ce symbolizuje niedziel?. W wielu j?zykach roma?skich nazwy dni tygodnia pochodz? w?a?nie od tych, wywodz?cych si? jeszcze ze staro?ytno?ci, symboli."
Prace konserwatorskie i roboty remontowe w Wilanowie,
"W styczniu 2008 r. w ramach og?oszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego programu Dziedzictwo kulturowe priorytet 1 "Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych" wyst?pili?my z aplikacj? o udzielenie dofinansowania na przeprowadzenie prac konserwatorskich i robót budowlanych przy budynku pa?acu wraz z dawnym pawilonem k?pielowym Izabeli Lubomirskiej (zwanym obecnie Marconiówk?) oraz przy murze oporowym górnego tarasu ogrodowego.
W ramach tego zadania zaplanowane by?o przeprowadzenie szeregu, jak?e istotnych prac konserwatorko-remontowych, w szczególno?ci: remont schodów i tarasów ogrodowych, konserwacja i niezb?dna wymiana stolarki okiennej pa?acu oraz budynku Marconiówki, restauracja i konserwacja o?miu zewn?trznych drzwi korpusu g?ównego i skrzyde? pa?acu, a tak?e konserwacja elementów wystroju elewacji – p?askorze?bionego zegara s?onecznego, motywów z Uranosem, Sybilli i personifikacji S?awy. Zaplanowano tak?e przeprowadzenie prac konserwatorsko-budowlanych i kamieniarskich muru oporowego, który od strony Jeziora Wilanowskiego zabezpiecza i stabilizuje skarp?, na której wybudowano Pa?ac i urz?dzono górny taras ogrodowy. Warto?? ca?ego przedsi?wzi?cia zosta?a obliczona na ponad 6 mln 780 tys. z?, z czego Muzeum wyst?pi?o o dofinansowane w wysoko?ci 84,34% nak?adów koniecznych na wykonanie prac okre?lonych w niniejszym wniosku."