Niewiele osób przechodz?cych g?ówn? alej? przez ?azienki zagl?da na ty?y Bia?ego Domu. A szkoda, gdy? oprócz malowniczego ogrodu ukrywa si? tam stary zegar s?oneczny. Bardzo prosta, a wr?cz surowa w swej konstrukcji tarcza od kilku ju? wieków s?u?y za pole popisów s?onecznego cienia rzucanego przez majestatyczny, czarny gnomon. Ten kontrast a? uderza – bia?a niczym prze?cierad?o tarcza i ten wystaj?cy w niej wielki i ciemny wska?nik. Jego rozmiar powi?ksza si? optycznie w zetkni?ciu z biel? niemal p?askiej powierzchni kamienia. No w?a?nie – do wra?enia tego dok?ada si? fakt, ?e oznaczenia na tarczy s? ju? niemal nieczytelne, przegrywaj?c konfrontacj? z up?ywem czasu. Przy odrobinie wysi?ku i spojrzeniu na zegar pod odpowiednim k?tem daje si? jeszcze odczyta? poszczególne rzymskie godziny wyryte na tarczy, jednak ca?kowitemu ju? niemal zatarciu uleg?a inskrypcja zdobi?ca zegar od strony pó?nocnej. Niewykluczone, ?e znajdowa? si? tu monogram Stanis?awa Augusta Poniatowskiego, na polecenie którego zegar wykonano oko?o 1778 roku. Zadania tego podj?? si? prawdopodobnie Jan Chryzostom Redler, jeden z najwa?niejszych przedstawicieli warszawskiej rze?by rokokowej. Wed?ug poda? historycznych realizacj? jego projektu zaj??a si? pracownia Andrzeja La Bruna. W sporej jednak mierze s? to tylko domys?y, gdy? brakuje rzetelnych ?róde? dokumentuj?cych owe fakty. Wed?ug akwareli Z. Vogla "Widok Bia?ego Domu od strony pd.-zach." z 1786 roku zegar pierwotnie ustawiony by? na wy?szym tarasie. Z kolei badania pani Zuzanny Prószy?skiej – autorki ksi??ki "Zegary Stanis?awa Augusta" – kompas ten by? najokazalszym zegarem w królewskich w?o?ciach. Posiada? mosi??ny gnomon i poz?acane cyfry. Dzisiejsz? surowo?? zegara o?ywia posta? satyra (greckiego boga, który czasem mia? funkcj? le?nego demona, a czasem bóstwa p?odno?ci) trzymaj?cego go na ramionach. Ugina si? on pod ci??arem zegara, jakby nosi? na grzbiecie jarzmo nadrz?dnej mocy, przed któr? kl?ka ka?dy ?miertelnik. Aktualnie zegar zosta? pozbawiony gnomona, gdy? – jak informuje pracownia konserwacji ?azienkowskich zabytków – obluzowa? si? on i zosta? zdj?ty. Czeka teraz cierpliwie na swoj? kolej, by przej?? renowacj? i powrót do odmierzania czasu. Czy to znaczy, ?e otrzymali?my od losu kilka dodatkowych miesi?cy ?ycia? Niestety raczej nie, gdy? inne s?oneczniki nadal odliczaj? nasz czas.

Galeria

Pocztówki i archiwalne fotografie

Książki wspominające o tym zegarze

Na ten temat w internecie

O autorze zegara
"JOHANN CHRYSOSTOMUS (JAN CHRYZOSTOM) REDLER

Rze?biarz, jeden z najwa?niejszych przedstawicieli warszawskiej rze?by rokokowej.

Redlerowi przypisuje si? tak?e szereg innych dzie?, g?ównie wykonanych w kamieniu. Spo?ród zachowanych dominuj? realizacje warszawskie np.: kilka rze?b (m.in. personifikacje Czterech Pór Roku lub Czterech Etapów ?ycia Ludzkiego) zdobi?cych balustrad? schodów ??cz?cych tarasy ogrodu pa?acu w Wilanowie – ok. 1745 (przypisywane tak?e Janowi Eliaszowi Hoffmanowi), grupa Satyra z Bachantk? przez Pa?acem na Wodzie i Satyr z zegarem s?onecznym przed Bia?ym Domkiem w ?azienkach, zwie?czenie fasady kamienicy Pra?mowskich (Leszczy?skich) przy Krakowskim Przedmie?ciu w Warszawie – ok. 1754, dekoracja rze?biarska altany w ogrodzie Pa?acu Prymasowskiego (Borcha) przy ul. Miodowej – ok. po?owy XVIII w., nagrobek Brühlowej w ko?ciele kapucynów – 1761; podobnie w?ród niezachowanych, np.: rze?by (zniszczone w 1945) zdobi?ce bram? i elewacje Pa?acu Sandomierskiego (Brühla) przy ul. Wierzbowej, rze?by na elewacji Pa?acu Bieli?skich (rozebranego w 1896) przy ul. Królewskiej oraz epitafium Ambro?ego Czempi?skiego (zm. 1768) w ko?ciele ?w. Marka. Do zachowanych pozawarszawskich dzie? nale??, m.in.: dwie grupy puttów zdobi?cych bram? ogrodow? (zapewne pierwotnie ze schodów paradnych) pa?acu w Pu?awach – ok. 1745 (wi?zane te? z Hoffmanem). W?ród przypisywanych Redlerowi dzie? jest równie? snycerska oprawa prospektu organowego w ko?ciele parafialnym w Tykocinie – 1749-50."O Bia?ym Bomu i jego otoczeniu
"Jedn? stron? Bia?ego Domu zdobi, widoczny na zdj?ciu, zegar s?oneczny, a drug? fontanna. Zegar s?oneczny zosta? ustawiony w 1788 roku."Zdj?cia zegara
"Przy po?udniowej elewacji Bia?ego Domu w 1778 roku zosta? ustawiony zegar s?oneczny na kamiennym postumencie wyobra?aj?cym siedz?cego satyra d?wigaj?cego tarcz?. Rze?b? wykonano w warsztacie Le Bruna.

Kwiatkowski M., 2000, ?azienki Królewskie. Nowy Przewodnik. Wydawnictwo ATENA"ewarszawa.com
"Bia?y Dom pochodzi z lat 1774-76 i by? budynkiem wzniesionym przez Stanis?awa Augusta Poniatowskiego w ?azienkach dla sióstr królewskich. Zosta? wybudowany wed?ug projektu Dominika Merliniego – w stylu wczesnoklasycystycznej willi, na planie kwadratu. Dekoracje wszystkich elewacji s? do siebie bardzo podobne. Niektóre pomieszczenia (Sala Jadalna, Pokój Bawialny, Sypialnia, Gabinet O?miok?tny oraz apartament wschodni na pierwszym pi?trze) dekorowali malarze: Jan Bogumi? Plersch i Jan ?cis?o. Budynek jest doskonale symetryczny, obok znajduje si? zegar s?oneczny, podtrzymywany przez siedz?cego satyra. Podczas II wojny ?wiatowej budynek zosta? zdewastowany, mimo to zachowa?a si? wi?kszo?? oryginalnych dekoracji."O Bia?ym Domu
"Kasycystyczny budynek w ?azienkach Królewskich. Wystawiony w latach 1774-1776 jest prawdopodobnie dzie?em Dominika Merliniego. Drewniana budowla na planie kwadratu z tynkow? pow?ok? o jednakomym kszta?cie fasad ozdobiona jest na kraw?dzi dachu balustrad? oraz belwederkiem w ?rodku. Centrum budynku zajmuje klatka schodowa, wokó? której usytuowane s? pokoje: sto?owy, bawialnia, sypialny, gabinet o?miok?tny, garderoby i pomieszczenia sanitarne. Przed po?udniow? fasad? znajduje si? wsparty na postaci Fauna zegar s?oneczny z 1776. W Bia?ym Domku rezydowa? m.in. król francuski na wygnaniu Ludwik XVIII zanim wróci? do Francji i obj?? rz?dy.

Budynek znajduje si? na tzw. Promenadzie Królewskiej, drodze mi?dzy Star? Pomara?czarni? a Pa?acem na Wodzie."Ma?e Ojczyzny
"Zegar s?oneczny horyzontalny znajduje si? w Parku ?azienkowskim w Warszawie. Ustawiony jest przed Bia?ym Domem, gdzie zaprowadzi? mnie ochroniarz. Zegar wygl?da do?? specyficznie – jego doln? cz??? ozdabia posta? diab?a."Ze strony ?azienek
"Zegary S?oneczne

Drugi zegar ustawiony przy po?udniowej elewacji Bia?ego Domu w 1778 r., ma posta? siedz?cego satyra d?wigaj?cego tarcz?. Rze?b? wykonano w warsztacie Le Bruna."Zegar s?oneczny przed Bia?ym Domem - Mariusz Piotr Ziaja
"Zdj?cia z 2007 roku

Historia: Przy po?udniowej elewacji Bia?ego Domu w 1778 roku zosta? ustawiony zegar s?oneczny na kamiennym postumencie wyobra?aj?cym siedz?cego satyra d?wigaj?cego tarcz?. Rze?b? wykonano w warsztacie Le Bruna.

Literatura: Kwiatkowski M., 2000, ?azienki Królewskie. Nowy Przewodnik. Wydawnictwo ATENA."