Forum GNOMONIKA.pl

Artykuł

Masz jakieś przemyślenia po lekturze? Chcesz coś dodać lub uściślić?
Widzisz jakiś błąd? Podziel się swoją wiedzą i skomentuj ten tekst.

Żeby komentować lub oceniać artykuły musisz się zalogować.
Jeśli nie masz jeszcze konta na Forum, to zarejestruj się.

W Uranii nr 7-8/1987 znalazłem ciekawostkę na temat zegara z Domu Królów w Elblągu. Otóż jest tam wzmianka o wystawie Jan Heweliusz w Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, na której zegar był eksponowany. Oto fragment z działu Kronika PTMA, w którym mowa o tym:

Z Muzeum Narodowego w Gdańsku pochodziły również barokowe meble gdańskie, a wśród nich ozdobny kufer podróżny (sepet) podobny do tego, który wykonał własnoręcznie Heweliusz dla swej żony. Z Muzeum Historii Miasta Gdańska pokazano cenne zegary z końca XVII i początku XVIII wieku - miniaturowy zegar kaflowy o średnicy tarczy 12,5 cm oraz zegar kartelowy w oprawie ze złoconego brązu. Ze zbiorów prywatnych natomiast prezentowano XVII-XVIII wieczne mechanizmy zegarowe o konstrukcji zbliżonej do pierwszych zegarów wahadłowych (wychwyt hakowy) - zegary takie budował Heweliusz. Z Muzeum w Elblągu pochodził drewniany zegar słoneczny ze śladami polichromii z początku XVII wieku.

Poszperałem głębiej w archiwum i odkryłem prawdziwą perełkę - opis zegara z tamtej wystawy oraz... fotkę, na której wyraźnie go widać na ekspozycji. Nie ma najmniejszej wątpliwości, że to właśnie ten sam zegar.




Zegar słoneczny
drewno polichromowane, metal,
88x84 cm,
czas powstania ok. 1600 r.
autor nieznany

Zegar na drewnianej, zbliżonej do kwadratu desce, malowanej na kolor biały i czarny. Cyfry złocone, nakładane, arabskie. U góry całość wieńczy prosty gzyms. Gnomon w kształcie pręta - żelazny.

Darku, dzięki za tę relację. Fajnie, że ktoś wpadł na pomysł przywrócenia repliki tego zegara do przestrzeni publicznej, że znaleźli się ludzie, którzy podjęli się i wykonali to zadanie, no i w końcu, że tak wiele osób pomogło w realizacji, albo przynajmniej wspierali tę inicjatywę swoją życzliwością i zainteresowaniem. Wszystkim należą się gratulacje.

Co do samej sesji, fajnie byłoby, żeby te prezentacje nie przepadły i zostały w jakiś sposób utrwalone i udostępnione, także tym, którzy nie mogli być wtedy w Elblągu. Może uda się je wydać drukiem – np. w Roczniku Elbląskim lub zamieścić na gnomonice?

Zapewne takich starych zegarów słonecznych było w Elblągu więcej, jak dawniej zresztą w każdym szanującym się mieście. Na koniec dorzucę więc informację o kolejnym: znajdował się on na ścianie dawnego kościoła p.w. Trzech Króli (który został rozebrany i zastąpiony przez większą budowlę w XIX w.). Zamieszczam fotkę archiwalnej ryciny z XVIII w., którą „pożyczyłem” z książki pt. „Elbląg i okolice wczoraj”, wyd.Uran, 1998 r.

"Tu powinno być zdjęcie tej ryciny, ale nie mogę załączyć pliku - komunikat o przekroczeniu limitu przestrzeni na dysku, mimo, że rozmiar pliku zredukowałem poniżej 10 kB ."
Podpis: Wertykalny zegar słoneczny na ścianie kościoła Trzech Króli w Elblągu widoczny na XVIII wiecznej rycinie.

Podaję link do tej archiwalnej ryciny opublikowanej przez Wikipedię:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Stary ... Elblag.jpg

Wertykalny zegar słoneczny widoczny jest w górnej części zachodniego narożnika południowej ściany kościoła (właściwie wygląda to na kruchtę lub kaplicę dobudowaną do południowej ściany tego jednonawowego kościółka). Zegar przylega do samej krawędzi muru, można więc przypuszczać, że po zachodniej stronie tego narożnika (niewidocznej na zdjęciu) była druga część tego zegara - zachodnia, obejmująca swoim zasięgiem godziny popołudniowe i wieczorne. Kto wie?

Swoją drogą na sąsiedniej dzwonnicy (na zachód od kościoła) widoczny jest kształt przypominający tarczę zegara mechanicznego (pod górnym okienkiem, po lewej stronie). Ciekawe.

Dzięki Krzysiek. Masz słuszność co do opublikowania materiałów konferencyjnych. Pomysł już poszedł w świat i kto wie - może doczeka się realizacji.
Co do nowego zegara, to wyobraź sobie, że był on jednym z obiektów omawianych przez Amadeusza Pheifera. Odkrył on informacje o jeszcze kilku innych nieistniejących już dzisiaj słonecznikach Elbląga.

Forum pewnie krzyczało, że grafika jest za duża nie tyle w Kb ale w pikselach Dlatego wrzucam Twoją grafikę (pomniejszoną)



i wycinek z powiększonym zegarkiem.

Dzięki Darku, właśnie o tę ilustrację mi chodziło.
Zatem coraz ciekawsza wydaje mi się ta elbląska sesja i żałuję, że nie mogłem posłuchać tych prezentacji. Mam nadzieję, że materiały uda się opublikować i życzę powodzenia w tych działaniach. Na marginesie uwaga: Sądzę, że oba dawne miasta- Elbląg i Toruń - były pod wieloma względami porównywalne, także ze względu na dość podobną historię. Wielka szkoda, że elbląska Starówka tak mocno ucierpiała pod koniec ostatniej wojny.

Zastanawiałem się już nawet czy nie opracować mojej prezentacji w formie artykułu na Gnomonice. Jeśli dojdzie do wydania tych materiałów to moja część będzie już gotowa ☺